چرا نقل‌مکان ساروپود‌ها (خزنده‌پایان)– تیر‌ه‌ای از دایناسورها که بزرگترین موجودات روی کره زمین تلقی شده‌اند – از آمریکای جنوبی، محل ظهور اولیه‌شان، تا گرینلند این‌قدر طول کشید؟

این سوال مدت‌هاست که فکر دیرینه‌شناسان را مشغول کرده، اما تحقیقات جدید نشان داده‌اند که این مهاجرت با یک تغییر عمده در شرایط آب‌‌و‌هوایی زمین امکان‌پذیر شده است.

ساروپود‌ها که شامل گونه‌هایی چون تیتانوسورهای عظیم، پاتاگوتایتان‌ها، دیپلودوکوس‌ها و برکیوسوروها بودند، حدود ۲۳۰ میلیون سال پیش در آرژانتین و برزیل امروزی ظهور کردند. اما با این‌که همه قاره‌ها به هم چسبیده بودند، ۱۵ میلیون سال طول کشید تا به گرینلند برسند.

بر اساس محاسبات دنیس کنت، از رصدخانه زمین «لامونت-دوهرتی» از دانشگاه کلمبیا، و لارس کلمنسن از دانشگاه کپنهاگ، اگر یک گله دایناسور روزی حتی یک مایل راه رفته بودند هم کمتر از ۲۰ سال طول می‌کشید تا از آمریکای جنوبی به گرینلند بروند.

اما در مطالعه‌ جدید آن‌ها به «پدیده آب‌و‌هوایی جالبی» اشاره شده که ممکن است به سوسمارپا‌ها کمک کرده تا این سفر را به سرانجام برسانند.

دانشمندان برآورد‌های قبلی را که نشان می‌دادند ساروپود‌ها بین ۲۰۵ تا ۲۲۵ میلیون سال پیش به گرینلند رسیدند، مورد بررسی قرار دادند. اما با تطابق دقیق الگوهای مغناطیسی باستانی میان لایه‌های سنگی در سایت‌های فسیلی در سراسر آمریکای جنوبی، آریزونا، نیوجرسی، اروپا و گرینلند، به برآورد دقیق‌تری دست یافتند: این‌که ساروپود‌ها حدود ۲۱۴ میلیون سال پیش به گرینلند کنونی رسیدند. در آن زمان، قاره‌ها همه به هم پیوسته بودند و اَبَر‌قاره پنجیا را تشکیل داده بودند.

پس چرا این همه سال طول کشید تا به نیمکره شمالی برسند؟

دکتر کنت گفت: «در اصل، دایناسورها می‌توانستند از یک قطب به قطب دیگر بروند.»

«اقیانوسی در کار نبود. کوهی هم وجود نداشت. با این‌حال ۱۵ میلیون سال طول کشید.»

«انگار حلزون‌ها سریع‌تر این کار را انجام می‌دادند.»

اما به عقیده‌ محققان «افت شدید» دی‌اکسید کربن در جو زمین حدوداً ۲۱۴ میلیون سال پیش در زمان مهاجرت ساروپود‌ها می‌تواند کلید معمای طولانی شدن این سفر باشد.

تا حدود ۲۱۵ میلیون سال پیش، سطح دی‌اکسید کربن در دوران تریاسه فوق‌العاده بالا بود؛ تمرکز آن در بعضی جا‌ها ۴ هزار ذره در میلیون – یعنی تقریباً ۱۰ برابر بالاتر از امروز – بود.

اما بر اساس سوابق، بین ۲۱۲ و ۲۱۵ میلیون سال پیش میزان غلظت گاز دی‌اکسید کربن نصف شد و به حدود ۲ هزار ذره در میلیون رسید.

به گفته دانشمندان، با وجود احتمال تصادفی بودن زمان این دو رویداد - کاهش شدید دی‌اکسید کربن و مهاجرت ساروپود‌ها – ظاهرا می‌توانستند با هم مرتبط باشند.

آن‌ها در این مطالعه نشان می‌دهند که امکان دارد سطح پایین‌تر دی‌اکسید کربن به رفع موانع آب‌و‌هوایی که پیش‌تر جلودار ساروپودومورف‌های آمریکای جنوبی بودند، کمک کرده باشد.

مناطق اطراف استوا گرم و مرطوب هستند، در حالی‌که مناطق مجاور در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر معمولاً بسیار خشک هستند.

بر اساس اظهارات دکتر كنت و پروفسور كلمنسن، شاید اختلاف بین این نواحی آب‌و‌هوایی در سیاره‌ای با میزان دی‌اکسید کربن تا این حد بالا بسیار شدید بوده؛ آن‌قدر شدید که امکان عبور از آن را برای دایناسورها غیرممکن می‌ساخته است.

دکتر کنت گفت: «ما می‌دانیم که با وجود میزان بالای دی‌اکسید کربن، مناطق خشک، خشک‌تر و نواحی مرطوب، مرطوب‌تر می‌شوند.»

شاید میزان بالای دی‌اکسید کربن در ۲۳۰ میلیون سال پیش، عبور از مناطق خشک را برای گیاه‌خواران عظیم‌الجثه‌ای که برای زنده ماندن به مقادیر زیادی گیاه نیاز داشتند غیرممکن می‌ساخت.

شاید مناطق گرمسیری هم تحت تاثیر شرایط بارانی و باد‌های موسمی بودند که برای ساروپود‌ها ایده‌آل نبود. شواهد دال بر پیشروی آن‌ها از زیستگاه‌های معتدل و عرض جغرافیایی متوسطی که در آرژانتین و برزیل داشتند، بسیار محدود است.

اما به عقیده‌ دانشمندان، با کاهش سطح دی‌اکسید کربن بین ۲۱۲ تا ۲۱۵ میلیون سال پیش، امکان دارد مناطق گرمسیری معتدل‌تر و خشکی نواحی خشک کمتر شده باشد.

شاید گذرگاه‌های قابل سکونت، از جمله در امتداد رودخانه‌ها و کنار دریاچه‌ها (جایی که حال فسیل‌هایشان به وفور پیدا می‌شود) به این موجودات گیاه‌خوار کمک کردند تا این سفر ۶ هزار و پانصد مایلی به گرینلند را طی کنند. 

گرینلند در آن زمان احتمالاً آب و هوایی معتدل و زمستان‌های معتدل‌تری داشته، زیرا در آن زمان تخته‌های یخی وجود نداشت.

دکتر کنت گفت: «به نظر می‌رسد وقتی به گرینلند رسیدند، در آنجا مستقر شدند.»

«بر اساس یک سابقه فسیلی، برای مدت زمان طولانی همان‌جا ماندند.»

دکتر کنت گفت این‌که افت میزان دی‌اکسید کربن می‌توانسته در عبور از این مانع آب‌و‌هوایی به دایناسور‌ها کمک کرده باشد درواقع حدس و گمان است، اما با توجه به سوابق فسیلی بسیار محتمل است.

فسیل‌های ساروپود‌ها در مناطق گرمسیری و خشک در این دوره زمانی، یافت نشدند، گرچه رد پایشان گهگاه پیدا شده و نشان می‌دهد که مدت زیادی در آن مناطق نماندند.

دکتر کنت گفت که امیدوار است بتواند این افت شدید دی‌اکسید کربن، علت و سرعت پایین آمدن سطح آن را بهتر درک کند.

این پژوهش در مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم ایالات متحده آمریکا منتشر شده است.